Το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε.) ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1973 και είναι αναγνωρισμένος μη κερδοσκοπικός, επιστημονικός οργανισμός. Αποτελεί καταξιωμένο φορέα άσκησης και προώθησης της Ενάλιας Αρχαιολογίας στην Ελλάδα, με πρωτοπόρο ερευνητικό - εκπαιδευτικό ρόλο, που συνδράμει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), στο δύσκολο έργο του στον τομέα της έρευνας, προστασίας και ανάδειξης των εναλίων αρχαιοτήτων ανά την Ελληνική επικράτεια.
Από το 1973 έως το 1976, οπότε ιδρύθηκε ο κρατικός φορέας (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων), το Ι.ΕΝ.Α.Ε., αποτέλεσε σύμβουλο του Υπουργείου Πολιτισμού στα θέματα της υποβρύχιας αρχαιολογίας.
Στα τακτικά μέλη του Ινστιτούτου στην Ελλάδα, συγκαταλέγονται αρχαιολόγοι, επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων και τεχνικοί, εξειδικευμένοι στον τομέα της υποβρύχιας έρευνας. Συμμετέχουν επίσης ως αντεπιστέλλοντα μέλη, κορυφαίοι ξένοι επιστήμονες και ερευνητές στο χώρο της υποβρύχιας και ναυτικής αρχαιολογίας.
Ο μη κυβερνητικός χαρακτήρας του και η υποστήριξη που έχει από ιδιώτες χορηγούς, του δίνει τη δυνατότητα να κινείται σε ερευνητικό επίπεδο, με μεγαλύτερη ευελιξία, έναντι αντίστοιχων κρατικών οργανισμών. Το Ινστιτούτο, στα 47 χρόνια δράσης του, έχει ενεργοποιήσει σημαντικότατους φορείς χορηγίας, από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αυτό επιτυγχάνεται επειδή έχει την δυνατότητα να επιδείξει σημαντικό επιστημονικό έργο, οργανωτική επάρκεια, υψηλή συμμετοχή εθελοντών, αλλά και την ευαισθησία να αποδίδει στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα των προσπαθειών του.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
Από το 1973 μέχρι το 1983 το Ινστιτούτο και τα μέλη του έφεραν σε πέρας σειρά υποβρυχίων αρχαιολογικών, αναγνωριστικών και συστηματικών ερευνών, στην αρχαία Φειά της Ηλίας, στο Λιμένι της Μάνης, στην νήσο Πάτροκλο και στο ναυάγιο του «Μέντορα», το μοιραίο πλοίο του Έλγιν, που μετέφερε γλυπτά του Παρθενώνα και άλλων ελληνικών μνημείων.
Μεταξύ 1976 και 1977 μέλη του Ινστιτούτου συμμετείχαν στις έρευνες του πλοιάρχου Κουστώ, στα Αντικύθηρα, στο Αρτεμίσιο, στην Σαντορίνη, στις νήσους Ψείρα και Δία της Κρήτης και αλλού, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το Ι.ΕΝ.Α.Ε. προχώρησε στην οργάνωση και εκτέλεση, τριών μεγάλων υποβρύχιων ανασκαφικών ερευνών: του αρχαιότερου μέχρι σήμερα γνωστού ναυαγίου (2.200 π.Χ.) στη νήσο Δοκό του Αργολικού (1989- 92), του Κυπρομυκηναϊκού ναυαγίου του 1200 π.Χ. στο Ακρωτήριο Ιρίων Αργολίδας (1991- 94), το φορτίο του οποίου εκτίθεται στο Μουσείο Σπετσών (αποτελεί τη μοναδική έκθεση αρχαίου ναυαγίου στην Ελλάδα) και ναυαγίου του 4ου αιώνα π.Χ. στην νησίδα Αντιδραγονέρα Κυθήρων (1993- 2004).
Από το 2006 έως το 2016 έφερε σε πέρας υποβρύχια έρευνα στην ευρύτατη θαλάσσια έκταση του Νότιου Ευβοϊκού (σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων) όπου εντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν 26 αρχαία ναυάγια διαφόρων εποχών.
Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη τρείς σημαντικότατες υποβρύχιες έρευνες, στον Παγασητικό, στον Αργοσαρωνικό και στον όρμο Αμπελακίων Σαλαμίνας, η τελευταία με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Στη διάρκεια των ερευνών αυτών έχουν εντοπιστεί και ερευνώνται ναυάγια εμπορικών πλοίων της Μυκηναϊκής, Κλασικής, Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής, που αποτελούν σημαντικότατες απτές μαρτυρίες για την μελέτη της ναυσιπλοΐας και του θαλασσίου εμπορίου κατά την αρχαιότητα, καθώς και κατάλοιπα καταποντισμένων οικιστικών (Παγασητικός), λιμενικών και οχυρωματικών εγκαταστάσεων (Σαλαμίνα).
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ- ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Το Ι.ΕΝ.Α.Ε. αποτελεί στη χώρα μας «φυτώριο» νέων επιστημόνων στο εξειδικευμένο πεδίο της υποβρύχιας έρευνας. Μέσα από τις έρευνες του, αλλά και χάρη στα σεμινάρια και τις διαλέξεις που έχει οργανώσει, έχουν εκπαιδευτεί πάνω δεκάδες νέων αρχαιολόγοι, επιστημόνων άλλων ειδικοτήτων και τεχνικών σε θέματα υποβρύχιας και ναυτικής Αρχαιολογίας, καθώς και συντήρησης εναλίων ευρημάτων.
Το Ινστιτούτο διατηρεί στενή συνεργασία με επιστήμονες και φορείς απ’ όλο τον κόσμο. Συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα επιχορηγούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με άλλα ερευνητικά ιδρύματα και φορείς.
ΕΚΘΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Το Ινστιτούτο έχει οργανώσει πολλές εκθέσεις και διεθνή συνέδρια, ανταποκρινόμενο πιστά στην επιστημονική δεοντολογία, που επιβάλλει την δημοσίευση των αποτελεσμάτων και την έκθεση των ευρημάτων στο ευρύ κοινό, ως ολοκλήρωση της υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας.
Από το 1989 το Ι.ΕΝ.Α.Ε. εκδίδει το περιοδικό ΕΝΑΛΙΑ, το μοναδικό εξειδικευμένο περιοδικό για την υποβρύχια και ναυτική αρχαιολογία που εκδίδεται στην Ελλάδα και ένα από τα λίγα στον κόσμο, με μεγάλη απήχηση στο εξωτερικό (έχουν ήδη εκδοθεί δέκα τρείς τόμοι).